EI A ø IKO HMEIøMA ÙË ENOTHTA Χρόνος. Η ενότητα έχει σχεδιαστεί να ολοκληρωθεί σε 9 διδακτικές ώρες. Κάθετη διασύνδεση. Με την αντίστοιχη ενότητα της Μελέτης του Περιβάλλοντος της Β τάξης. Βασικό λεξιλόγιο της ενότητας. Oι M αναµένεται να οικειοποιηθούν, σε διαφορετικό βαθµό ο καθένας το βασικό λεξιλόγιο της ενότητας: επικοινωνία - επικοινωνούµε, γλώσσα, κανόνες, κινήσεις του σώµατος, σύµβολα, νοηµατική γλώσσα, σύστηµα «Μπράιγ», ενηµέρωση - ενηµερωνόµαστε, Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης (Μ.Μ.Ε.), ραδιόφωνο, τηλεόραση, εφηµερίδες, περιοδικά, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, δίκτυο, διαδίκτυο, εκποµπές, ειδήσεις, πληροφορίες, προγραµµατίζουµε, επιλέγουµε. ιαθεµατικές δεξιότητες. (όπως παρουσιάζονται στην εισαγωγή). Πηγές/υλικά. Νήµα κοµµένο σε κοµµάτια του ενός µέτρου, τόσα όσα και οι Μ, νήµα κοµµένο σε κοµ- µάτια των δύο µέτρων όσα είναι οι ΜΟ µείον ένα, ένα βιβλίο για κάθε Μ (κάθε Μ επιλέγει ένα βιβλίο που διάβασε και του άρεσε), δύο κόλλες χαρτί Α4 για κάθε Μ, ένα µικρό χαρτόνι για κάθε οµάδα, τρεις παραµάνες για κάθε Μ, συρραπτικό. Εναλλακτικά αντί για νήµα προτείνεται να χρησιµοποιηθούν πολύχρωµες κορδέλες διαφορετικού χρώµατος για κάθε οµάδα. Εφηµερίδες, περιοδικά. Επισηµάνσεις. α) Η επεξεργασία της ενότητας προτείνεται να συνδυαστεί µε επίσκεψη των Μ σε ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό σταθµό, σε εγκαταστάσεις εφηµερίδας κ.λπ. β) Το κεφάλαιο 5 προτείνεται να πραγµατοποιηθεί στην αίθουσα πληροφορικής του σχολείου, αν υπάρχει. γ) Τονίζεται ότι σε όλα τα κεφάλαια της ενότητας προτείνονται/υπάρχουν πολλές από τις οποίες ο έχει κάθε φορά τη δυνατότητα να επιλέγει τον αριθµό αυτών που θα υλοποιηθούν, ανάλογα µε τα ενδιαφέροντα των Μ, τις εκάστοτε συνθήκες της τάξης, το τοπικό περιβάλλον κ.λπ. Σε καµία περίπτωση δεν είναι υποχρεωτικό να υλοποιούνται όλες οι του κάθε κεφαλαίου. 95
KEºA AIO 1. OÈ ÓıÚˆappleÔÈ ÂappleÈÎÔÈÓˆÓÔ ÌÂ (2 διδακτικές ώρες) Οι Μ: Να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητα της επικοινωνίας. Να προσεγγίσουν βασικούς κανόνες επικοινωνίας. Να διακρίνουν λεκτικούς και µη λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας στην καθηµερινή επαφή των ανθρώπων. Να ασκηθούν ώστε να εκφράζονται αξιοποιώντας διάφορους τρόπους επικοινωνίας. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση Οι Μ συζητούν τον προκαταβολικό οργανωτή. Οριζόντια διασύνδεση: Ενότητα 3η, κεφάλαιο 2. Το κεφάλαιο χωρίζεται σε δύο υποενότητες. Η πρώτη µε τίτλο «Επικοινωνού- µε έτσι» εξετάζει κυρίως τους τρόπους λεκτικής επικοινωνίας και η δεύτερη µε τίτλο «κι αλλιώς» εξετάζει τους τρόπους µη λεκτικής επικοινωνίας. 1) Οι ΜΟ µέσω της εικόνας εντοπίζουν διάφορους τρόπους επικοινωνίας και εστιάζουν κυρίως στη λεκτική επικοινωνία. Βρίσκουν και συµπληρώνουν και άλλους τρόπους επικοινωνίας (.Ε. Επικοινωνία). 2) α) Το συγκεκριµένο µήνυµα δεν είναι κατανοητό, αφού πρόκειται για λέξη που δεν ακολουθεί τις συµβάσεις γραφής µιας ελληνικής λέξης, π.χ. το γράµ- µα «ς» βρίσκεται στη µέση της λέξης κι όχι στο τέλος. Η φράση είναι γραµ- µένη σε κώδικα και χρειάζεται αποκωδικοποίηση. ίνεται η αφορµή να συζητήσουµε για κώδικες επικοινωνίας, την αναγκαιότητά της ύπαρξής τους κ.ά.. Μπορούµε να αναφέρουµε διάφορα παραδείγµατα κωδίκων, όπως τα σή- µατα «Μορς», που δε χρησιµοποιούνται σήµερα ή οι κώδικες που χρησιµοποιούνται σε περιπτώσεις πολέµου, για ασφάλεια κ.λπ. ( ιαθεµατική δραστηριότητα Μαθηµατικών). β) Παρουσιάζονται δείγµατα από µία νεκρή γλώσσα (Γραµµική Α: οριζόντια διασύνδεση µε το αντίστοιχο κεφάλαιο της Ιστορίας) και µία σηµερινή (κινεζική), η οποία είναι εξίσου άγνωστη για µας. Είναι σηµαντικό οι Μ να συνειδητοποιήσουν ότι κάθε γλώσσα είναι ένας κώδικας επικοινωνίας για όλους όσοι τον γνωρίζουν, ενώ όσοι δεν τον γνωρίζουν δεν µπορούν να επικοινωνήσουν µ αυτόν. Άλλα παραδείγµατα κωδίκων που ενδέχεται να αναφέρουν οι Μ είναι τα σύµβολα της µουσικής (π.χ. νότες, κλειδί του Σολ, δίεση, ύφεση, παύσεις κ.λπ.), τα σήµατα του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας κ.ά. (.Ε. Επικοινωνία, Συµβολισµός). 3) Από την ολοµέλεια της τάξης επιλέγονται δύο µαθητές οι οποίοι συζητούν για το συγκεκριµένο θέµα. Κατόπιν η ολοµέλεια γράφει ένα e-mail για το ίδιο θέµα. Στόχος της δραστηριότητας είναι οι Μ να διακρίνουν τον προφορικό από το γραπτό λόγο περνώντας από το συγκεκριµένο θέµα στη γενίκευση. Ο προφορικός λόγος είναι πιο αυθόρµητος, απλός, άµεσος και λειτουργεί αλληλεπιδραστικά, εξαρτάται δηλαδή από τις αντιδράσεις και τις ερωτήσεις του συνοµιλητή. Από την άλλη ο γραπτός λόγος εξαρτάται κυρίως από το είδος του 96
και τον αποδέκτη. εν έχει άµεσα το στοιχείο της αλληλεπίδρασης, αφού δεν πρόκειται για επικοινωνία κατά µέτωπο, και χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, ακρίβεια στις πληροφορίες και πληρότητα. Η συζήτηση µπορεί να επεκταθεί στη σηµασία του γραπτού λόγου ευρύτερα: µε το γραπτό λόγο οι άνθρωποι κληρονοµήσαµε τη γνώση και την εµπειρία των προγόνων µας (.Ε. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση). 4) Οι ΜΟ συζητούν και βρίσκουν κανόνες που οφείλουµε να ακολουθούµε όταν επικοινωνούµε. Για να λάβει χώρα επικοινωνία, είναι αναγκαίο να υπάρχουν ο ποµπός, το µήνυµα και ο αποδέκτης. Ο ποµπός οφείλει να εκπέµπει το µήνυµα µε σαφήνεια, ο δέκτης να είναι ικανός να το προσλάβει, η γλώσσα που χρησιµοποιείται να είναι αποδεκτή και κατανοητή και από τους δύο κλπ. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία είναι ο τόνος της φωνής, οι χειρονοµίες, η µιµητική, η έκφραση του προσώπου. Οι ΜΟ θα πρέπει να διακρίνουν τους κανόνες που ακολουθούµε ως οµιλητές από αυτούς που ακολουθούµε ως ακροατές. Στην πρώτη περίπτωση εξαρτάται ποιον έχουµε απέναντί µας διαφορετικά θα µιλήσουµε στη γιαγιά που µπορεί να µη γνωρίζει τίποτα για το θέµα κι αλλιώς θα µιλούσαµε σε κάποιον συνοµήλικο για το ίδιο θέµα. Στην περίπτωση που είµαστε ακροατές, η προσοχή και το ενδιαφέρον µας εξαρτάται από τον οµιλητή αλλά και το θέµα που διηγείται (.Ε. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση). (Σύνδεση µε το Σχέδιο Εργασίας «Οι κανόνες στην καθηµερινή µας ζωή») Οι επόµενες παρουσιάζουν τρόπους µη λεκτικής επικοινωνίας. 5) Επικεντρώνουµε στους διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας µέσω των εκφράσεων του προσώπου µας. Οι ΜΟ αντιστοιχίζουν τα συναισθήµατα που δίνονται µε την κατάλληλη εικόνα (.Ε. Επικοινωνία). 6) Οι ΜΟ βρίσκουν και παρουσιάζουν µε διάφορους µη λεκτικούς τρόπους τα συναισθήµατα που τους δίνονται. Μπορούν να τα παρουσιάσουν είτε ατοµικά είτε συνθετικά, π.χ. ως δρώµενο όλη η οµάδα (.Ε. Επικοινωνία). 7) Οι ΜΟ συνειδητοποιούν ότι και τα σύµβολα είναι ένας τρόπος επικοινωνίας, αφού διεθνώς έχουν την ίδια ερµηνεία. ίνεται η ευκαιρία να αναφέρουν και άλλα σύµβολα που γνωρίζουν, όπως τα σύµβολα του χάρτη ή τα σήµατα του Κ.Ο.Κ. (οριζόντια διασύνδεση µε τις ενότητες 2 και 3 της Μελέτης του Περιβάλλοντος Γ τάξης) (.Ε. Συµβολισµός). Στο κείµενο παρουσιάζονται η αναγκαιότητα της επικοινωνίας, κανόνες επικοινωνίας καθώς και διάφοροι τρόποι επικοινωνίας, λεκτικής και µη λεκτικής. 1) Κάθε ΜΟ δηµιουργεί ένα δικό της κώδικα επικοινωνίας και γράφει ένα µήνυµα στον κώδικα αυτό. Οι ΜΟ ανταλλάσσουν τα µηνύµατα, προσπαθούν να «σπάσουν» τον κώδικα και να τα αποκρυπτογραφήσουν. Η επιτυχία ή όχι εξαρτάται από τον κώδικα γραφής του µηνύµατος. 2) Οι ΜΟ δηµιουργούν τα δικά τους σύµβολα. ραστηριότητα επέκτασης και εφαρµογής της έννοιας των συµβόλων αλλά και εικαστικής έκφρασης. 97
KEºA AIO 2. ÂappleÂÚÓ ÌÂ ÙÈ ÛÎÔÏ Â ÛÙËÓ ÂappleÈÎÔÈÓˆÓ (1 διδακτική ώρα) Οι Μ: Να ευαισθητοποιηθούν απέναντι σε άτοµα που για διάφορους λόγους αντι- µετωπίζουν προβλήµατα επικοινωνίας. Να εκτιµήσουν την ανάγκη συνεχούς επαφής µεταξύ των ανθρώπων όλου του κόσµου. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση Οι Μ συζητούν τον προκαταβολικό οργανωτή. 1) Το θέµα προσεγγίζεται βιωµατικά. Οι προσωπικές εµπειρίες των Μ αποτελούν έναυσµα για συζήτηση µε θέµα τα προβλήµατα επικοινωνίας που συναντούµε στην καθηµερινή µας ζωή. Τέτοια µπορεί να είναι η αδυναµία να κατανοήσουµε τις τοπικές διαλέκτους, η αδυναµία να επικοινωνήσουµε µε ανθρώπους διαφορετικής ηλικίας ή καταγωγής κ.ά. ίνεται αφορµή, αν υπάρχουν αλλοδαποί Μ, να καταθέσουν τις εµπειρίες τους για τα επικοινωνιακά προβλήµατα που συνάντησαν όταν ήρθαν στη χώρα µας. Ο θα εστιάσει στις αιτίες δηµιουργίας των δυσκολιών που θα αναφέρουν οι Μ και, όπου είναι εφικτό, σε τρόπους άρσης των προβληµάτων αυτών (.Ε. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση). 2) Η δραστηριότητα αναδεικνύει συγκεκριµένα προβλήµατα στην επικοινωνία, όπως: α) τη δυσκολία των µεγαλυτέρων να κατανοήσουν το γλωσσικό κώδικα της νέας γενιάς, λόγω της χρήσης διαφορετικού λεξιλογίου, β) την εισαγωγή νέων όρων της τεχνολογίας αλλά και λέξεων από άλλες γλώσσες, γ) τη δυσκολία να επικοινωνήσει ένα µωρό µε το περιβάλλον του, αφού δεν έχει αναπτύξει το γλωσσικό κώδικα ή τη δυσκολία των ανθρώπων µε ειδικές ανάγκες και δυνατότητες. Ο τεχνολογικός αναλφαβητισµός σήµερα αλλά και η άγνοια ξένων γλωσσών δηµιουργούν επιπλέον προβλήµατα στην επικοινωνία. Οι ΜΟ αναφέρουν τρόπους άρσης των δυσκολιών αυτών, όπου κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Σηµείωση: Αν στην τάξη υπάρχουν Μ µε ειδικές ανάγκες, αναδεικνύεται ο τρόπος που ξεπερνούν τις δυσκολίες στην επικοινωνία περιγράφοντας ο καθένας προσωπικά βιώµατα από την καθηµερινότητα. Στη συζήτηση εµπλέκονται και οι υπόλοιποι Μ, παρουσιάζοντας τρόπους που επικοινωνούν µαζί τους (.Ε. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση). 3) Γίνεται συζήτηση για τη µέθοδο «Braille». Οι Μ θα προβληµατιστούν για τη θέση των τυφλών ατόµων στη σηµερινή κοινωνία και θα οδηγηθούν στο συ- µπέρασµα ότι µια φυσική αδυναµία δε θα πρέπει να γίνεται αιτία να στερείται το άτοµο το δικαίωµα στη µόρφωση, την ενηµέρωση και τη ζωή γενικότερα. Ο µπορεί να παρουσιάσει ως παράδειγµα κάποια σχολεία, στα οποία ακολουθείται πρόγραµµα συνεκπαίδευσης τυφλών µαθητών. Οι τυφλοί µαθητές παρακολουθούν την κανονική τάξη µε τη βοήθεια του ειδικού δασκάλου και του ηλεκτρονικού υπολογιστή, διαβάζουν τα ίδια βιβλία, τα οποία είναι γραµ- µένα µε τη µέθοδο «Braille» και συµµετέχουν ενεργά σε όλες τις της τάξης (.Ε. Επικοινωνία, Σύστηµα). 98
4) Οι ΜΟ µπαίνουν στη θέση ενός κωφού ατόµου (ενσυναίσθηση) και ευαισθητοποιούνται στα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν κατά την επικοινωνία τους µε τους άλλους ανθρώπους (.Ε. Συµβολισµός, Σύστηµα). 5) Στόχος είναι η ευαισθητοποίηση των ΜΟ απέναντι στους µαθητές µε µαθησιακές δυσκολίες, δυσλεξία κ.ά. και η αλλαγή της στάσης τους (.Ε. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση). Στο κείµενο παρουσιάζονται κάποιοι βασικοί παράγοντες που δυσκολεύουν την επικοινωνία, καθώς και τρόποι άρσης των δυσκολιών αυτών. 3)* Οι Μ εφαρµόζουν το αλφάβητο της νοηµατικής γλώσσας και εκφράζουν µε αυτήν το όνοµά τους. Η δραστηριότητα µπορεί να παραλειφθεί. KEºA AIO 3. EÓËÌ ÚˆÛË ÌÂ ÏÈÔ ÙÚfiappleÔ (2 διδακτικές ώρες) Οι Μ: Να γνωρίσουν τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και να συζητήσουν για την ποικιλία τους. Να γνωρίσουν τρόπους ενηµέρωσης των ανθρώπων παλιότερα και να τους συγκρίνουν µε τους σηµερινούς. Να αναγνωρίσουν το σηµαντικό ρόλο της εξέλιξης των Μ.Μ.Ε στην ενηµέρωση. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση, Μεταβολή, Οµοιότητα - ιαφορά Οι Μ συζητούν τον προκαταβολικό οργανωτή Προτείνεται ο να επανέλθει στο θέµα του κεφαλαίου στις 17 Mαΐου (Παγκόσµια Hµέρα τηλεπικοινωνιών). 1) α) Οι Μ εκφράζουν τις απόψεις τους για τους τρόπους διάδοσης των πληροφοριών και των ειδήσεων. Πιθανές απαντήσεις τους είναι τα δελτία ειδήσεων της τηλεόρασης ή του ραδιοφώνου και οι εφηµερίδες. β) Οι Μ διηγούνται προσωπικές τους εµπειρίες σχετικά µε τους τρόπους ενη- µέρωσής τους για κάποιο γεγονός (.Ε. Επικοινωνία, Χρόνος). 2) Με αφορµή την εικόνα, συζητείται ο ρόλος της επιστήµης και της σύγχρονης τεχνολογίας στην ενηµέρωση του ανθρώπου. Η ραγδαία εξέλιξη των επιστηµών και της τεχνολογίας έχει ως αποτέλεσµα την ταχύτατη διάδοση των πληροφοριών και τον εκµηδενισµό των αποστάσεων (.Ε. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση, Σύστηµα, Χώρος). 3) Οι Μ θα συζητήσουν για άλλους τρόπους ενηµέρωσης για το συγκεκριµένο θέµα, δηλαδή για τις εφηµερίδες, το ραδιόφωνο, τα περιοδικά, το διαδίκτυο, διαπιστώνοντας έτσι την ποικιλία των µέσων αλλά και την πολυφωνία της ενηµέρωσης (.Ε. Επικοινωνία). 99
4) Οι ΜΟ συζητούν για τα είδη των ειδήσεων. Οι απαντήσεις που αναµένεται να δοθούν είναι: πολιτικές, αθλητικές, οικονοµικές, πολιτιστικές ειδήσεις, τοπικά νέα και άλλα (φυσικές καταστροφές, ατυχήµατα κ.λπ.) (.Ε. Επικοινωνία). 5) Οι ΜΟ παρατηρούν τις εικόνες και εντοπίζουν διαφορές στα Μ.Μ.Ε από παλιά µέχρι σήµερα. Συζητούν για την απουσία του Η/Υ και του διαδικτύου. Τονίζεται επίσης η εξέλιξη των Μ.Μ.Ε και ο ρόλος τους στην ενηµέρωση, κυρίως σε ό,τι αφορά την πολυφωνία, και την ταχύτητα διάδοσης των πληροφοριών (.Ε. Επικοινωνία, Μεταβολή). 6) Οι ΜΟ συνοψίζουν όσα επεξεργάστηκαν στο κεφάλαιο για να συµπληρώσουν τον πίνακα (.Ε. Επικοινωνία, Μεταβολή, Οµοιότητα- ιαφορά). 7) Οι ΜΟ καλούνται να µαντέψουν το µέσο ενηµέρωσης µε βάση κάποιο γνωστό σε αυτούς χαρακτηριστικό του. Οι σωστές απαντήσεις είναι: ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, η εφηµερίδα, το περιοδικό (.Ε. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση). Το κείµενο παρουσιάζει τα κυριότερα Μ.Μ.Ε και το ρόλο τους στην ενηµέρωσή µας. Αναφέρονται, επίσης, χαρακτηριστικοί τρόποι ενηµέρωσης από το παρελθόν. 4) Η δραστηριότητα προσφέρεται για δραµατοποίηση. Οι ΜΟ συντάσσουν κεί- µενο προς εκφώνηση για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, κείµενο προς ανάγνωση για εφηµερίδα, ζωγραφίζουν σχετικά µε το θέµα της είδησης και συντάσσουν ένα σύντοµο κείµενο και τίτλους για αφίσα. Ο θα επιµείνει στη διαφοροποίηση του ύφους των κειµένων που συντάσσουν οι ΜΟ (περίσταση επικοινωνίας). ( ιαθεµατική δραστηριότητα Γλώσσας και Αισθητικής Αγωγής). KEºA AIO 4. MappleÚÔÛÙ ÛÙËÓ ÙËÏÂfiÚ ÛË... (1 διδακτική ώρα) Οι Μ : Να καλλιεργήσουν κριτική στάση απέναντι στα τηλεοπτικά προγράµµατα, εντοπίζοντας θετικές αλλά και αρνητικές συνέπειες από την παρακολούθησή τους. Να προσδιορίσουν τη σχέση τους µε την τηλεόραση και να συζητήσουν για τους λόγους που παρακολουθούν τις διάφορες εκποµπές. Να συζητήσουν για την τηλεοπτική βία. Να προτείνουν εναλλακτικούς τρόπους ψυχαγωγίας στον ελεύθερο χρόνο τους. Αλληλεπίδραση, Χρόνος, Άτοµο, Σύνολο Οι Μ συζητούν τον προκαταβολικό οργανωτή. 100
1) Οι ΜΟ εκφράζουν τη γνώµη τους για τους λόγους που κάθε ηλικιακή οµάδα παρακολουθεί τηλεόραση. Τα θέµατα που θα συζητηθούν κυρίως είναι η πληροφόρηση, η ψυχαγωγία, η κάλυψη του ελεύθερου χρόνου, η συνήθεια κ.λπ. Κάποιοι από τους παραπάνω λόγους, όπως η ψυχαγωγία και η κάλυψη του ελεύθερου χρόνου, είναι κοινοί για όλες τις ηλικίες (.Ε. Άτοµο, Σύνολο). 2) α) Οι ΜΟ προσδιορίζουν διαφορετικούς τύπους τηλεοπτικών προγραµµάτων, όπως οι ειδήσεις, τα ντοκιµαντέρ, οι βιογραφίες, οι κωµωδίες, οι συζητήσεις, οι ταινίες (µυστηρίου, θρίλερ, περιπέτειες...), κινούµενα σχέδια, αθλητικά, τηλεπαιχνίδια. Ακολουθεί συζήτηση για το κάθε είδος. β) Οι Μ γράφουν για την αγαπηµένη τους εκποµπή. Συζητούν στην τάξη για τα χαρακτηριστικά της και υποστηρίζουν µε επιχειρήµατα τους λόγους για τους οποίους την προτιµούν. γ) Στόχος της δραστηριότητας είναι η προτροπή των Μ να παρακολουθούν τηλεόραση κατόπιν προγραµµατισµού που θα κάνουν µαζί µε τους γονείς τους. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα να αποφύγουν ενδεχόµενες αρνητικές επιρροές της και να κατευθυνθούν προς τη σωστή χρήση της (.Ε. Αλληλεπίδραση, Χρόνος, Άτοµο, Σύνολο). 3) Οι Μ συζητούν: α) για το ρόλο και τη χρησιµότητα των σηµάτων καταλληλότητας εκποµπών, καθώς και για το τι σηµαίνει καθένα από αυτά, β) για την διεισδυτικότητα και την ποικιλία της βίας ακόµη και στα τηλεοπτικά προγράµµατα που απευθύνονται σε παιδιά, καθώς και για το πώς αυτή απορρέει τόσο από πραγµατικές όσο και από συµβολικές ενέργειες των εµπλεκοµένων σ αυτή. Μέσα από παραδείγµατα και συζήτηση ο θα βοηθήσει τους Μ να διακρίνουν τη βία και τις διάφορες µορφές της,όπως χειροδικία, εκφοβισµός, ύβρις, βάναυση συµπεριφορά, καταστροφή ιδιοκτησίας, χρήση όπλων, ενέργειες που βλάπτουν τον άλλο, λεκτική επιθετικότητα κ.λπ. (.Ε. Συµβολισµός, Επικοινωνία). Στο κείµενο συνοψίζονται όσα οι Μ επεξεργάστηκαν στο κεφάλαιο. 5)* Η δραστηριότητα θα πραγµατοποιηθεί στο σπίτι. Στόχος της είναι οι Μ να συναποφασίσουν µε τους γονείς τους για την εκποµπή που θα παρακολουθήσουν και να συζητήσουν µαζί τους γι αυτή. Στο τέλος µπορούν να προτείνουν άλλες ωφέλιµες και δηµιουργικές που µπορούν να κάνουν στον ελεύθερο χρόνο τους όπως: α) µέσα στο σπίτι: διάβασµα βιβλίου, λύση σταυρόλεξου, συζήτηση για τη µέρα που πέρασε, πρόσκληση ενός φίλου, συγγραφή επιστολής σε συγγενή ή φίλο, επιτραπέζιο παιχνίδι, εικαστικής έκφρασης κ.λπ. β) έξω από το σπίτι: περίπατος, ενασχόληση µε κάποιο άθλη- µα, παιχνίδι, ενασχόληση µε τη µουσική, το χορό κ.λπ. KEºA AIO 5. TÔ È ÎÙ Ô, Ó appleôï appleïôîô ÎfiÛÌÔ! (1 διδακτική ώρα) Οι Μ: Να προσεγγίσουν µέσα από το παιχνίδι την έννοια του διαδικτύου και την λειτουργία του. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση 101
Οι Μ συζητούν τον προκαταβολικό οργανωτή 1) Τα υλικά που ο πρέπει να έχει εξασφαλίσει για την τάξη είναι: 1) Νήµα κοµµένο σε κοµµάτια του ενός µέτρου, τόσα όσα και οι Μ. 2) Νήµα κοµµένο σε κοµµάτια των δύο µέτρων όσα είναι οι ΜΟ πλην ένα. 3)Ένα βιβλίο για κάθε Μ που κατά προτίµηση έχει διαβάσει και του άρεσε. 4) ύο κοµµένα χαρτιά Α4 περίπου για κάθε Μ. 5) Ένα µικρό χαρτόνι για κάθε οµάδα. 6) ύο παραµάνες για κάθε Μ (Στη χρήση τους απαιτείται η προσοχή και η βοήθεια του ). 7) Συρραπτικό. Στόχος της δραστηριότητας είναι µε παιχνιώδη και βιωµατικό τρόπο να γνωρίσουν οι ΜO ότι το διαδίκτυο είναι πάρα πολλοί υπολογιστές συνδεµένοι µεταξύ τους και πως ο καθένας µπορεί να ανταλλάξει πληροφορίες µε τους άλλους. Η σύνδεση πολλών υπολογιστών µεταξύ τους ονοµάζεται δίκτυο και επειδή πρόκειται για διεθνές δίκτυο το ονοµάζουµε διαδίκτυο. Ο στη διάρκεια του παιχνιδιού βοηθά τους Μ, συντονίζει τη διαδικασία, επεξηγεί, σχολιάζει και προσέχει για την τήρηση των όρων του (σύνδεση, αποσύνδεση, ανταλλαγή πληροφοριών κ.λπ.) (.Ε. Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση). 2) Στόχος δεν είναι να καταλήξουν οι ΜO σε ορισµό του διαδικτύου, αλλά να εκφραστούν ελεύθερα βασιζόµενοι στην εµπειρία τους και τη συµµετοχή τους στην προηγούµενη δραστηριότητα. Το κείµενο αναφέρεται στο διαδίκτυο. Γίνεται αναφορά στο Σχολικό ίκτυο. 6*) Κατά τη διάρκεια της πλοήγησης στο διαδίκτυο για την αναζήτηση πληροφοριών, ο βοηθά τους Μ να κάνουν τους ανάλογους συσχετισµούς των υλικών του παιχνιδιού µε τα αντίστοιχα πραγµατικά αντικείµενα όπως: νήµατα - καλώδια ΟΤΕ, µαθητής - υπολογιστής, µαθητής «ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ» - παροχέας υπηρεσιών διαδικτύου, µαθητές οµάδων - δίκτυα, µαθητές τάξης - διαδίκτυο, πληροφορίες µαθητών - αρχεία, βιβλίο - πρόγραµµα υπολογιστή κ.λπ. Μπορεί να γίνει απλή αναφορά και άλλων όρων - λεξιλογίου του διαδικτύου όπως: e - mail, ιστοσελίδα, ιστός, κ.λπ. Αν ο χρόνος δεν επαρκεί ή δεν υπάρχει αίθουσα υπολογιστών στο σχολείο, η δραστηριότητα µπορεί να παραλειφθεί. KEºA AIO 6. OÈ ÂÊËÌÂÚ Â Î È Ù appleâúèô ÈÎ Ì ÂÓËÌÂÚÒÓÔ Ó... (1 διδακτική ώρα) Οι Μ: Να γνωρίσουν εφηµερίδες και περιοδικά ευρείας κυκλοφορίας. Να διακρίνουν την ποικιλία της ύλης που δηµοσιεύουν οι εφηµερίδες και τα περιοδικά (πολιτική και επικαιρότητα, αθλητικές ειδήσεις, πολιτιστικά νέα, οικονοµικά νέα, χρήσιµες πληροφορίες κ.ά.) σε σχέση και µε το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Αλληλεπίδραση, Επικοινωνία, Άτοµο, Σύνολο 102
Οι Μ συζητούν τον προκαταβολικό οργανωτή. Προτείνεται ο να αναφερθεί στο θέµα του κεφαλαίου στις 20 Aπριλίου (Παγκόσµια Hµέρα Tύπου). Υλικά: εφηµερίδες, περιοδικά 1) Εκφράζουµε τις απόψεις µας α) Οι Μ αναµένεται να αναφέρουν τα έντυπα ενηµέρωσης που βλέπουν κυρίως στο σπίτι τους. Καλό είναι να γίνει συζήτηση στην ολοµέλεια της τάξης σχετικά µε το ποιος διαβάζει τα διάφορα έντυπα (µητέρα, πατέρας, γιαγιά, παππούς, µεγαλύτερα αδέρφια, τα ίδια τα παιδιά, αφού κάποιες εφηµερίδες περιέχουν και ένθετα για τους µικρούς µαθητές κ.ά.) και τι είδους θέµατα υπάρχουν στα έντυπα αυτά (πολιτικά, οικονοµικά, πολιτιστικά, αθλητικά κ.ά.). β) Μέσα από τη συζήτηση θα προκύψει ότι υπάρχουν αναγνώστες µε πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα και διαφορετική οπτική, γι αυτό υπάρχει µεγάλη ποικιλία εντύπων (.Ε. Επικοινωνία). 2) Στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας οι ΜΟ θα ανατρέξουν στο υλικό που βρίσκεται στην τάξη και θα δουν το περιεχόµενο και την µορφή των εφηµερίδων και των περιοδικών που έχουν στη διάθεσή τους. α) Θα παρατηρήσουν στους τίτλους το µέγεθος των γραµµάτων στην πρώτη σελίδα σε σχέση µε αυτούς των άλλων σελίδων, τις στήλες, τις φωτογραφίες, τις γελοιογραφίες κ.ά. Θα εξαγάγουν συµπεράσµατα σχετικά µε τα ακόλουθα: σε ποια σελίδα γράφονται οι πιο σηµαντικές ειδήσεις, ποιες άλλες πληροφορίες µπορούν να πάρουν οι αναγνώστες των εντύπων για τα άρθρα των υπόλοιπων σελίδων, κ.ά. β) Οι ΜΟ εντοπίζουν τα θέµατα της συγκεκριµένης εφηµερίδας (πολιτικά, οικονοµικά, πολιτιστικά, αθλητικά κ.ά.). Ακόµη, επισηµαίνουν τις χρήσιµες πληροφορίες που µπορούµε να βρούµε στις εφηµερίδες π.χ. εφηµερεύοντα νοσοκοµεία ή φαρµακεία, πρόβλεψη του καιρού, µικρές αγγελίες κ.ά. Συζητούν για θέµατα που ενδιαφέρουν τους περισσότερους ανθρώπους και αποτελούν ειδήσεις: π.χ. µια απεργιακή κινητοποίηση, µια βλάβη της ΕΗ, διακοπές νερού, πτώση αεροπλάνου, µια πυρκαγιά, ένας σεισµός, µια νίκη ελληνικής συµ- µετοχής σε κάποια παγκόσµια διοργάνωση, µια επιδηµία, ένα καινούριο φάρ- µακο ή µια νέα εφεύρεση κ.λπ. Με τον τρόπο αυτό θα διερευνήσουν τι ση- µαίνει είδηση, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κ.ά. (.Ε. Αλληλεπίδραση, Επικοινωνία). Σηµείωση: Αν κάποιος µαθητής ξεκινώντας από την εµπειρία του εστιάσει στη διαφορετική πολιτική που υποστηρίζουν κάποιες εφηµερίδες (φιλοκυβερνητικές ή της αντιπολίτευσης) για παράδειγµα «ο θείος µου διαβάζει διαφορετική εφηµερίδα από τον πατέρα µου και ψηφίζουν διαφορετικά κόµµατα», ο µε αφορµή µια τέτοια παρατήρηση καλό θα ήταν να επισηµάνει ότι ένα από τα αγαθά της δηµοκρατίας, που κατακτήθηκε µε αγώνες, είναι αυτό της ελευθερίας του τύπου. Είναι σηµαντικό να ακούγονται όλες οι γνώµες, οι απόψεις και οι κριτικές ελεύθερα (χωρίς λογοκρισία) ώστε ο καθένας να µπορεί να δια- µορφώσει τη δική του ή να επιλέξει µε ποιους συµφωνεί. 3) ραστηριότητα ελεύθερης, δηµιουργικής έκφρασης. Αναµένεται να αξιοποιηθούν στοιχεία και δεδοµένα που επεξεργάστηκαν οι ΜΟ στο κεφάλαιο (.Ε. Αλληλεπίδραση, Επικοινωνία). Στο κείµενο παρουσιάζονται και αναλύονται όσα οι Μ επεξεργάστηκαν στο κεφάλαιο. 103
7) Οι ΜΟ συντάσσουν µια είδηση µε «υλικό» που επιλέγουν οι ίδιοι από τα ενη- µερωτικά έντυπα που έχουν στη διάθεσή τους. Όπου χρειάζονται βοήθεια, ο κάνει επισηµάνσεις του τύπου: πότε έγινε το γεγονός, πού. Επίσης ο συµπληρώνει το κείµενο της είδησης για να είναι πλήρες και κατανοητό στους αναγνώστες που απευθύνεται. Στόχος της δραστηριότητας είναι να συζητήσουν οι Μ κάποια βασικά χαρακτηριστικά που είναι απαραίτητο να διαθέτει ένα κείµενο που δηµοσιεύεται στις εφηµερίδες ή τα περιοδικά και αποτελεί είδηση (σαφήνεια, ακρίβεια, συντοµία κ.ά.) αλλά και να το απολαύσουν. ANA KO H H - ENNOIO O IKO XAPTH (1 διδακτική ώρα) Βιβλίο του Μαθητή Κείµενο της Ανασκόπησης Βασικό λεξιλόγιο «ζωγραφιά από λέξεις» «Πώς φτάσαµε ως εδώ»; Tετράδιο Eργασιών ραστηριότητες της Ανασκόπησης Ενέργειες του - ραστηριότητες του Μ Οι Μ διαβάζουν και συµπληρώνουν το επαναληπτικό κείµενο απαντώντας στις ερωτήσεις που το συνοδεύουν. Με τον τρόπο αυτό συµµετέχουν ενεργά, αλληλεπιδρούν µε το κείµενο και διαµορφώνουν τη δική τους ανασκόπηση. Παρουσιάζονται συγκεντρωτικά οι λέξεις που συζητήθηκαν ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας της ενότητας. Οι λέξεις αυτές µπορούν να αξιοποιηθούν µε ποικίλους τρόπους, όπως έχει ήδη αναφερθεί. Η συµπλήρωση του εννοιολογικού χάρτη γίνεται µετά την επεξεργασία του ανακεφαλαιωτικού κειµένου. Οι Μ συµπληρώνουν τα κενά ατοµικά στην αρχή και κατόπιν οµαδικά, µε τη βοήθεια και του, αν κριθεί απαραίτητο. Οι Μ κάνουν ανασκόπηση της γνωστικής τους πορείας µέσα από τις ερωτήσεις που βρίσκονται σε πλαίσια. Άλλες ερωτήσεις που µπορεί να κάνει ο για να βοηθήσει τους Μ στην αυτοαξιολόγησή τους είναι της µορφής: «Τι νοµίζατε στην αρχή της ενότητας για το θέµα;», «Τι λέτε τώρα;», «Τι σας έκανε να αλλάξετε άποψη;». 1) Οµαδική δραστηριότητα, στην οποία οι ΜO επιλέγουν το θέµα και συνθέτουν ένα περιληπτικό κείµενο µε θέµα την επικοινωνία ή την ενηµέρωση των ανθρώπων συνοψίζοντας αυτά που µελέτησαν στην ενότητα. Οι ΜΟ µπορούν να συµβουλεύονται και τις λέξεις του βασικού λεξιλογίου. 2) Οι Μ διακρίνουν τρόπους λεκτικής και µη λεκτικής επικοινωνίας. Στην πρώτη στήλη του πίνακα γράφουν τις λέξεις: γράµµα, τηλέφωνο, τραγούδι, βιβλίο και στη δεύτερη στήλη: χορός, ζωγραφιά, χαµόγελο, νοήµατα. 3) Οι Μ συµπληρώνουν την ακροστιχίδα. Οι απαντήσεις είναι: 1. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ, 2. ΕΙ ΗΣΕΙΣ, 3. ΡΑ ΙΟΦΩΝΟ, 4. ΙΚΙΤΝΟΠ, 5. ΟΡΑΣΗ, 6. ΙΑ ΙΚΤΥΟ, 7. ΙΟΥΝΙΟΣ, 8. ΚΙΝΗΣΕΙΣ, 9. ΑΚΟΗ. 104
Eνδεικτικό παράδειγµα συµπληρωµένου εννοιολογικού χάρτη 8 ης ενότητας. Ë ÙËÏÂfiÚ ÛË 105